ADHD Begeleiding door Intern Begeleiders: Complete Handleiding

Als intern begeleider (IB’er) bent u de spil in de ondersteuning van leerlingen met ADHD. Deze handleiding biedt praktische handvatten voor signalering, begeleiding, en samenwerking binnen de schoolorganisatie.

Rol van de Intern Begeleider bij ADHD

Kerntaken IB’er bij ADHD-problematiek

Taakgebied	Specifieke Activiteiten	Samenwerking Met
Signalering	Observaties, screening, vroege detectie	Leerkrachten, ouders
Diagnostiek faciliteren	Doorverwijzing, dossier opbouw	GGD, externe diagnostiek
Handelingsplannen	OPP opstellen, evalueren, bijstellen	Leerkracht, ouders, leerling
Coaching leerkrachten	Klassenmanagement, aanpassingen	Team, directie
Ouderbegeleiding	Psycho-educatie, afstemming thuis-school	Ouders, externe hulp
Netwerk coördinatie	MDO’s, externe partners	Jeugdzorg, GGZ, gemeente

Positie in de Zorgstructuur

Signalering & Screening

Vroege Signalen in de Klas

Leeftijd	Signalen Onoplettendheid	Signalen Hyperactiviteit	Red Flags
4-6 jaar	Speelgoed niet opruimen, instructies vergeten	Niet stil kunnen zitten in kring	Geen vriendjes, agressie
6-8 jaar	Dromerig, werk niet af	Opstaan tijdens les, praten	Leerachterstand ontstaat
8-10 jaar	Huiswerk vergeten, rommelig	Wiebelen, friemelen constant	Faalangst, laag zelfbeeld
10-12 jaar	Planning problemen, chaos	Impulsief, conflicten	Schoolweigering, depressie

Screeningsinstrumenten

Signaleringstraject

• Stap 1: Leerkracht signaleert zorgen → consultatie IB’er
• Stap 2: IB’er observeert in klas (minimaal 2x)
• Stap 3: Oudergesprek: signalen thuis?
• Stap 4: Leerlingbespreking/ZAT
• Stap 5: Evt. externe observatie/screening
• Stap 6: Doorverwijzing diagnostiek indien nodig

Ondersteuning op School

Ondersteuningsniveaus (SWV)

Niveau	Type Ondersteuning	Voor Wie	IB Rol
Basis	Differentiatie in klas	Alle leerlingen	Adviseren leerkracht
Extra (niveau 3)	Handelingsplan, RT	Risico leerlingen	Coördineren, monitoren
Intensief (niveau 4)	OPP, externe expertise	Complexe problematiek	Arrangeren, regisseren
SBO/SO	Speciale setting	Zeer intensieve behoefte	TLV aanvragen

Ontwikkelingsperspectiefplan (OPP)

OPP Componenten voor ADHD

• Uitstroombestemming: Realistisch maar ambitieus
• Leerrendement: Verwachte ontwikkeling per vakgebied
• Bevorderende factoren: Sterktes, interesses, motivatie
• Belemmerende factoren: ADHD-symptomen, comorbiditeit
• Onderwijsbehoeften: Specifieke aanpassingen
• Doelen: SMART geformuleerd, meetbaar
• Aanpak: Concrete interventies, wie doet wat
• Evaluatie: Minimaal 2x per jaar

SMART Doelen Voorbeelden

Domein	Doel	Meetbaar
Taakgedrag	X werkt 15 min zelfstandig	4 van 5 dagen per week
Organisatie	X gebruikt agenda voor huiswerk	80% correct ingevuld
Sociale vaardigheden	X wacht beurt af in gesprek	7 van 10 keer
Emotieregulatie	X gebruikt time-out kaart	Voorkomt escalatie 3x/week

Interventies & Methodieken

Evidence-Based Interventies School

Klassenmanagement Strategieën

Strategie	Implementatie	IB Ondersteuning
Structuur	Vaste dagritmes, visuele schema’s	Templates, pictogrammen leveren
Beweging	Energizers, bewegend leren	Training, voorbeelden
Prikkelreductie	Stilte hoek, koptelefoon	Materialen, ruimte inrichten
Instructie aanpassing	Kort, visueel, herhaling	Observatie & feedback
Feedback	Direct, positief, specifiek	Coaching on the job

Coaching van Leerkrachten

Consultatie Model

Fase	Focus	IB Activiteiten	Tijdsinvestering
1. Vraagverheldering	Probleem definiëren	Luisteren, doorvragen	30 min
2. Observatie	Objectieve data	Klassenobservatie	45 min
3. Analyse	Patronen, triggers	Data interpreteren	30 min
4. Interventieplan	Concrete aanpak	Samen plan maken	45 min
5. Implementatie	Uitvoering	Modelling, co-teaching	Variabel
6. Evaluatie	Effect meten	Reflectie, bijstellen	30 min

Professionalisering Team

Teamscholing ADHD

• Module 1: Wat is ADHD? (2 uur) – Basiskennis, mythes
• Module 2: Herkenning & Signalering (2 uur) – Observatie skills
• Module 3: Klassenmanagement (3 uur) – Praktische strategieën
• Module 4: Samenwerking Ouders (2 uur) – Communicatie
• Module 5: Casusbespreking (2 uur) – Toepassing praktijk

Coaching on the Job

Samenwerking met Ouders

Ouderbegeleiding Structuur

Type Contact	Frequentie	Doel	IB Rol
Intakegesprek	Eenmalig	Wederzijdse verwachtingen	Leiden, documenteren
Voortgangsgesprek	Per 6-10 weken	Evaluatie, bijstellen	Faciliteren, adviseren
MDO	2-3x per jaar	Multidisciplinair overleg	Coördineren, voorzitten
Crisissituatie	Indien nodig	Acute problematiek	Direct handelen, verwijzen
Themabijeenkomst	2x per jaar	Psycho-educatie groep	Organiseren, presenteren

Educatieve Ondersteuning Ouders

Thema’s Ouderbijeenkomsten

• 📚 ADHD Basis: Wat is het, hoe werkt het brein
• 🏠 Structuur Thuis: Routines, regels, beloningen
• 📝 Huiswerk Hulp: Werkplek, planning, motivatie
• 💊 Medicatie: Werking, bijwerkingen, school rol
• 🎯 Gedragsmanagement: Consequent, positief
• 🤝 Samenwerking: Communicatie school-thuis

Thuisondersteuning Tips

Externe Samenwerking

Ketenpartners

Partner	Rol bij ADHD	Wanneer Betrekken	IB Taak
Jeugdarts GGD	Screening, medicatie consult	Bij vermoeden, medicatie vragen	Doorverwijzen, info delen
Wijkteam/CJG	Gezinsondersteuning	Multi-problematiek	Aanmelden, afstemmen
Ambulant begeleider	Expertise ADHD	Complex gedrag	Consultatie vragen
Kinderpsychiater	Diagnostiek, medicatie	Doorverwijzing nodig	Info aanleveren
Fysiotherapeut	Motoriek, sensoriek	Motorische problemen	Observatie delen

Multidisciplinair Overleg (MDO)

MDO Checklist

• ☐ Agenda vooraf versturen (1 week)
• ☐ Relevante documenten delen
• ☐ Rollen verdelen (voorzitter, notulist)
• ☐ Ouders uitnodigen/informeren
• ☐ SMART actiepunten formuleren
• ☐ Verantwoordelijken benoemen
• ☐ Verslag binnen 1 week
• ☐ Vervolgafspraak plannen

Specifieke Aandachtspunten

Comorbiditeit

Comorbiditeit	Prevalentie	Extra Aandacht Voor
Leerstoornissen	30-40%	Dyslexie screening, rekenproblemen
ODD/CD	40-60%	Gedragsplan, externe hulp
Angststoornissen	25-35%	Veiligheid, voorspelbaarheid
ASS	20-30%	Sensorische issues, rigiditeit
DCD/Motoriek	30-50%	Schrijfproblemen, gym aanpassingen

Gender Verschillen

Administratie & Documentatie

Dossiervorming ADHD

Essentiële Documenten

• ☐ Diagnostisch rapport (indien aanwezig)
• ☐ Observatieverslagen
• ☐ Handelingsplannen/OPP
• ☐ Evaluaties (minimaal 2x/jaar)
• ☐ Oudergesprekverslagen
• ☐ MDO notulen
• ☐ Toetsresultaten & vorderingen
• ☐ Medicatie informatie (relevant voor school)
• ☐ Correspondentie externe partijen
• ☐ Incidentregistraties

Privacy & AVG

Praktische Tools & Materialen

IB Toolkit ADHD

Digitale Hulpmiddelen

Tool	Functie	Gebruik Door
Parnassys/Esis	Leerlingvolgsysteem	IB, leerkracht
LOVS	Toetsregistratie	IB monitoring
Klasseplan	Groepsplannen	Leerkracht met IB
Zien!	Sociaal-emotioneel volgen	Screening IB
Kanvas/Kurzweil	Leesondersteuning	Leerling

Kwaliteitszorg & Ontwikkeling

Monitoring & Evaluatie

Kwaliteitsindicatoren

• 📊 Percentage ADHD-leerlingen met OPP dat doelen haalt
• 📈 Leerrendement t.o.v. verwachting
• 😊 Welbevinden scores (Zien!, SCOL)
• 🎯 Uitstroom conform verwachting
• 👥 Tevredenheid ouders (enquête)
• 👩‍🏫 Leerkracht competentiegevoel

Professionalisering IB’er

Crisissituaties & Escalatie

Crisisprotocol ADHD

Fase	Signalen	Actie IB
1. Opbouw	Wiebelen, mopperen	Preventief: leerkracht adviseren
2. Escalatie	Schreeuwen, gooien	Direct ter plekke, de-escaleren
3. Crisis	Agressie, weglopen	Veiligheid eerst, time-out
4. Herstel	Uitgeput, emotioneel	Rust, geen consequenties direct
5. Depressie	Teruggetrokken	Nabijheid, begrip tonen
6. Reconstructie	Open voor gesprek	Leermoment, plan maken

Conclusie & Kernboodschappen

Als intern begeleider bent u essentieel voor het succes van leerlingen met ADHD. Door vroege signalering, goede begeleiding en effectieve samenwerking kunt u het verschil maken.

Belangrijkste Succesfactoren

• ✅ Vroege signalering en interventie
• ✅ Goede samenwerking leerkracht-ouders-hulpverlening
• ✅ Focus op sterktes naast uitdagingen
• ✅ Consistente aanpak door hele team
• ✅ Continue professionalisering
• ✅ Realistische maar ambitieuze doelen

“Een goed geïnformeerde en ondersteunde IB’er kan het verschil maken tussen falen en floreren voor een leerling met ADHD.”

Actieplan voor IB’ers

• 1. Screen jaarlijks alle leerlingen op ADHD-kenmerken
• 2. Zorg voor teamscholing minimaal 1x per jaar
• 3. Bouw netwerk met externe partners
• 4. Implementeer evidence-based interventies
• 5. Monitor en evalueer systematisch